Dbanie o środowisko naturalne to obowiązek zarówno państwa, jak i każdego obywatela. Z pewnością jednym z elementów badania stanu środowiska jest regularne nadzorowanie stanu gleb w Polsce. Przede wszystkim gleb ornych, które ze względu na wzmożoną eksploatację są szczególnie narażone na zanieczyszczenia. Jak wygląda monitoring w praktyce?
Blisko 25 lat ciągłego monitoringu
Niestety w Polsce monitorowanie stanu gleby ornej rozpoczęło się dopiero w 1995 roku i było rezultatem przyjęcia Ustawy Prawo Ochrony Środowiska. Od tego momentu w kraju wyznaczono aż 216 lokalizacji, w których znajdują się grunty orne, które są charakterystyczne dla znajdującej się w Polsce pokrywy glebowej. Regularne badania mają miejsce w kraju raz na 5 lat, co jest optymalnym okresem, który pozwala na zaobserwowanie jakościowej zmiany gleb.
Monitoring gleb ornych w Polsce to zadanie, które zlecane jest przez Główny Inspektorat Ochrony Środowiska. Jednakże samym badaniem od lat 90 zajmuje się Państwowy Instytut Uprawy Nawożenia i Gleboznawstwa. Wszystkie z przeprowadzanych badań pozwalają na poznanie stanu jakości gleb ornych w Polsce oraz na zaopiniowanie kierunków zachodzących zmian. Ponadto tego rodzaju badania pozwalają na wcześniejsze wykrycie takich zagrożeń dla gleb użytkowych w Polsce jak:
– niedobory materii organicznej,
– nadmierne zasolenie lub zanieczyszczenie.
Jaki zmienne w glebie są badane?
Monitoring gleb obejmuje badanie wszystkich najważniejszych czynników mających pośredni lub bezpośredni wpływ na ich jakość. Do najważniejszych czynników zaliczyć można m.in. odczyn pH, zawartość substancji organicznych w glebie, właściwości sorpcyjne gleby, całkowitą zawartość makroelementów, ze szczególnym uwzględnieniem pierwiastków, które mogą być przyswojone przez roślinność. Oczywiście oprócz pozytywnych elementów składających się na glebę orną sprawdzane są również związki chemiczne szkodliwe zarówno dla jakości samej gleby, jak i roślinności.
Właśnie z tego względu podczas odbywającego się w 5-letnich okresach monitoringu gleb sprawdza się między innymi poziom obecności wielopierścieniowych węglowodorów aromatycznych, czy poziom obecności resztek pestycydów. Zarówno chloroorganicznych, jak i niechlorowych. Ponad to monitoring obejmuje badanie poziomu zasolenia, przewodnictwa elektrycznego właściwego, a nawet radioaktywność gleby. Wszystkie te badania mają na celu zarówno ochronę środowiska naturalnego, jak i zabezpieczenie zrównoważonego rolnictwa na terenie Polski.
Odpowiednio dobrane punkty poboru próbek
Nie ulega wątpliwości, że odpowiednio przeprowadzony monitoring gleb powinien opierać się na prawidłowej metodologii. Z tego względu na terenie całego kraju wyznaczonych zostało aż 216 punktów, których lokalizacja tylko w niektórych przypadkach uległa nieznacznym zmianom. W celu zapewnienia wysokiej wiarygodności danych próbki pobierane z głębokości 20 cm z obszaru o powierzchni 100 m2.
Następnie ziemia jest mieszana w celu uzyskania najwiarygodniejszej średniej. Co ważne wszystkie punkty poboru charakteryzują się wysokim stopniem zróżnicowania m.in. pod względem intensywności prowadzonej na nich działalności rolniczej, czy też pod względem poziomu oddziaływania elementów pozarolniczych na jakość badanej gleby. Wszystko to pozwala na uzyskanie wiarygodnych wyników.
